دوره اَکابِر، سخت تر از دانشگاه! - وبلاگ گیتلب

به گزارش وبلاگ گیتلب، اگر این درس سخت را کنار آموزش حساب، جغرافی و حتی صرف و نحو برای دانش آموزان دوره ابتدایی قرار بدهیم و تحملش کنیم، واقعاً نمی دانیم آموزش زبان های روسی و فرانسه را باید کجای دلمان بگذاریم!

جواد نوائیان رودسری| بعضی از عظیموارانی که زحمت کشیده و تاریخ آموزش و پرورش عظیم سالان را در ایران نوشته اند، اعتقاد دارند که شروع تأسیس مدارس نوین عظیم سالان در ایران، با تصویب قانون اعتبار برای تشکیل مدارس ابتدایی و تعلیمات عمومی، مصوب اردیبهشت ماه سال 1306 رقم خورد؛ قانونی که 9 سال پس از تصویب آن، زمینه ساز تشکیل سازمان تعلیمات اَکابِر شد؛ اما عرض می گردد که چنین نیست؛ یعنی در کشور ما، سابقه تشکیل کلاس های نوین برای عظیم سالان، خیلی بیشتر از این حرف هاست.

در واقع فکر آموزش دادن علوم نوین به افرادی که دوران کودکی و نوجوانی را گذرانده اند و به نوعی جزو عظیم سالان یا همان اکابر قرار می گیرند، شاید قبل از پیروزی انقلاب مشروطه به ذهن بعضی از فرهنگ دوستان و وطن خواستار رسیده بود و بعد از استقرار نظام مشروطه، تعدادی از این افراد برای تعلیم عظیم سالان، بر اساس الگوی نوین، آستین همت بالا زدند و دست به کار شدند.

حتی، استفاده از واژه اکابر هم ابتکار آن هاست. گزارشی که روزنامه خراسان در شماره 16 خود، به تاریخ 21 جمادی الثانی 1327 (20 خرداد 1288) منتشر نموده، شاهدی بر این مدعاست و نشان می دهد که عظیم سالان آن دوره، حتی کسانی که سواد خواندن و نوشتن هم نداشتند، ناچار بودند ضمن فراگیری الفبا و متون کهن فارسی، به قول امروزی ها، واحد هایی را بگذرانند که اگر به جوانان امروز، حتی در مقطع کارشناسی دانشگاه ارائه گردد، عطای دریافت مدرک تحصیلی را به لقایش می بخشند!

متن گزارش چه بود؟

روزنامه خراسان دوره مشروطه، در صفحه سه شماره 16 خود، چنین گزارش داده است: ترقی خواستار را بشارت: بتازگی در مشهد دو باب (مدرسه اکابر) تشکیل یافته است 1- (مدرسه معارف) در بالاخیابان جنب منزل وقفی که تولیتش با آقای حاجی شیخ عبدالحسین مجتهد است، هیئت مدیریه مدرسه معارف از این قرار است: (ناظم و معلم ابتدائی: جناب امین الکتاب ناظم مدرسه رحیمیه سعادت)، (معلم حساب و جغرافی و فرانسه: جناب آقامیرزا محمدعلیخان ذکاءالسلطان)، (معلم روسی: جناب آقامیرزاعلی خطیب نژاد)، (معلم صرف و نحو: جناب آقاشیخ ابوالقاسم طهرانی)، (معلم حُسن خط و سیاق: جناب آقامیرزاتقیخان خوشنویس) مدرسه معارف همه روزه از یکساعت و نیم بغروب مانده الی یکساعت و نیم از شب [رفته]مفتوح و دایر است.

2- (مدرسه دانش) در چهارباغ خانه آقاشیخ صالح زرگر، هیئت مدیریه مدرسه ازینقرار است: (مؤسس و معلم ابتدائی: جناب آقاشیخ علی اکبر نحوی)، (ناظم و معاون ابتدائی: جناب آقامیرزا سیدعلیخان ناظم مدرسه اتحادیه سعادت).

راز های یک گزارش تاریخی

گزارش روزنامه خراسان سال 1288، هرچند مختصر است، اما راز ها و حقایق عجیبی را برملا می نماید. نخست این که شهر مشهد از 111 سال قبل، مدرسه عظیم سالان داشته و تأسیس این نوع مدارس در شهر ما، از نیمه دوم دوره قاجار باب شده است.

دوم این که گذشتگان ما، حتی در آموزش دادن به عظیم سالان، موضوع خوش خط بودن را مدنظر قرار می دادند. یکی از مسائل عدیده ما در روزگار حالیه، بدخطی و حتی ناآگاهی اطفال ابتدایی و البته دوره های بعد از آن نسبت به املای واژگان فارسی است که در این دوره کرونازده هم، قوز بالای قوز شده است!

متأسفانه بعضی از دانش آموزان و حتی عظیم سالان ما، چنان دست خطی دارند که فی الواقع باید آن را مصداق کامل خرچنگ قورباغه دانست!

سوم این که عظیمان علم و فضیلت ما و زعمای دینی مان، اهتمام فراوانی به موضوع گسترش دانش داشتند و برای فراگیری علوم، حد و مرز سنی قائل نبودند؛ تأسیس نخستین مدرسه اکابر در مشهد و در منزل یکی از مجتهدان شهر، گواه این ادعاست. چهارم این که در برنامه ریزی تحصیلی دوره ابتدایی عظیم سالان، اصل بر این بوده است که دمار از روزگار دانش آموز درآورند؛ چگونه؟

به مفاد برنامه درسی که توسط معلمان گرامی تدریس می شده است، نگاهی بیندازید تا ملتفت موضوع شوید! می دانیم که در این دوره، یکی از متون مورد استفاده برای تدریس زبان فارسی یا همان تعلیم ابتدایی، گلستان سعدی با آن همه واژه ها و آرایه های ادبی سنگین بوده است؛ اگر این درس سخت را کنار آموزش حساب، جغرافی و حتی صرف و نحو برای دانش آموزان دوره ابتدایی قرار بدهیم و تحملش کنیم، واقعاً نمی دانیم آموزش زبان های روسی و فرانسه را باید کجای دلمان بگذاریم!

امروزه حتی در سخت گیرترین دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، فراگیری دو زبان خارجی به صورت توامان، به عنوان واحد های اجباری، بسیار دور از ذهن و عجیب است؛ حال تصورش را بکنید که آن عظیم سال بنده خدا، در مشهد سال 1288 خورشیدی، چطور می توانست از پس این مشکل برآید؛ آن هم در حالی که هنوز بر متون فارسی، درست و حسابی مسلط نیست!

پنجم این که گزارش تاریخی روزنامه خراسان در خردادماه سال 1288، محل قراردریافت دو مدرسه اکابر مشهد یا بهتر بگوییم، نخستین مدارس نوین اکابر (عظیم سالان) را در این شهر، به ما نشان می دهد؛ هر دو این مدارس، در جهت بالاخیابان یا خیابان آیت ا... شیرازی فعلی قرار داشتند.

اگرچه معلوم نیست مدرسه معارف، دقیقاً کجای این خیابان قرار داشت، اما از آن جا که کوچه چهارباغ همچنان برقرار است و می توانیم رد و نشانی از آن بیابیم، می گردد حدود مدرسه دانش را فهمید. ششم و آخر این که، ناظم های دو مدرسه اکابر، در کارنامه خدمت خود، مدیریت مدارس ابتدایی بچه ها مشهد را داشتند.

مدرسه اتحادیه و مدرسه رحیمیه، دو دبستانی بودند که در دوره مشروطه و به همت انجمن سعادت، مجموعه ای از مشروطه خواستار مشهدی، بنیان گذاشته شدند. شاید بتوان این دو دبستان را در زمره نخستین مدارس نوین شهر به حساب آورد.

منبع: روزنامه خراسان